СМТИ директорининг биринчи ўринбосари “Дунё” АА учун шарҳи
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлис ва Ўзбекистон халқига йўллаган Мурожаатномасида нималар эътибор марказида бўлди ва ички ҳамда ташқи аудиторияга қандай сигналлар берилди? “Дунё” АА мухбири шу савол билан мамлакатимиз раҳбари ҳузуридаги Стратегик ва минтақалараро тадқиқотлар институти (СМТИ) директорининг биринчи ўринбосари Акрамжон Неъматовга мурожаат қилди.
Акрамжон Неъматовнинг таъкидлашича, асосий эътибор мамлакатнинг ижтимоий-иқтисодий ривожланиши, аҳоли фаровонлигини ошириш ва миллий иқтисодиёт рақобатбардошлигини кучайтириш масалаларига қаратилди. Унинг сўзларига кўра, Ўзбекистон раҳбари бугун айнан иқтисодиёт, ривожланиш барқарорлиги ва ўсиш сифати мамлакатнинг ҳам ички, ҳам ташқи имкониятларини белгилаб беришини аниқ таъкидлади.
Акрамжон Неъматов таъкидлаганидек, мураккаб ва парчаланган ташқи муҳитга қарамай, Ўзбекистон иқтисодиёти барқарор ўсиш суръатларини намоён этмоқда. Жорий йилда мамлакат тарихида илк бор ЯИМ ҳажми 145 миллиард АҚШ долларидан ошди, ҳолбуки, бор-йўғи тўққиз йил аввал 100 миллиард долларлик маррага эришиш жуда юқори кўрсаткич сифатида қабул қилинган эди. Шу билан бирга, глобал таъминот занжирларидаги узилишларга қарамасдан, экспорт 23 фоизга ошиб, 33,4 миллиард долларга етди. 2025 йилда электр энергияси ишлаб чиқариш 85 миллиард киловатт-соатни ташкил этди, олтин-валюта захиралари эса 60 миллиард доллардан ошди. Жорий йилда мамлакат иқтисодиётига 43,1 миллиард доллар инвестиция жалб қилинди ва натижада инвестицияларнинг ЯИМдаги улуши 31,9 фоизга етди, бу эса инвестицион жозибадорлик ортиб бораётганидан далолат беради.
Шу муносабат билан эксперт юқори иқтисодий ўсиш суръатларини сақлаб қолиш сўзсиз устувор вазифа бўлиб қолишини, бироқ асосий урғу миқдорий кенгайишдан технологик ва инновацион ривожланиш моделига ўтаётгани принсипиал аҳамиятга эга эканини қайд этди. Гап билим, инновация ва юқори технологияларга асосланган иқтисодиётни шакллантириш, саноатни модернизация қилиш, рақамли иқтисодиёт, илмий тадқиқотлар ва технологиялар трансферини ривожлантириш ҳақида бормоқда. Мутахассис таъкидлаганидек, “инновацион иқтисодиёт узоқ муддатли рақобатбардошликни таъминлайди ва хомашё боғлиқлигини камайтиради, бу эса глобал беқарорлик шароитида ниҳоятда муҳим”.
Ўзбекистон Президенти белгилаб берган яна бир стратегик устувор йўналиш — ички талабни рағбатлантиришдир. Экспертнинг сўзларига кўра, ички бозорни ривожлантириш барқарор ўсишнинг асосий манбаи сифатида қаралмоқда. Бу аҳоли даромадларини ошириш, кичик ва ўрта бизнесни қўллаб-қувватлаш ҳамда молиявий инструментлардан фойдаланиш имкониятларини кенгайтиришни ўз ичига олади. Айнан ички талаб барқарор ривожланиш манбаларини яратади ва иқтисодиётни ташқи зарбалардан ҳимоя қилади, дея таъкидлади у.
Акрамжон Неъматовнинг қайд этишича, касбларни ривожлантириш ва меҳнат бозорининг янги архитектурасини шакллантириш масаласига ҳам алоҳида эътибор қаратилди. Президент касбий таълим тизимини модернизация қилиш, янги компетенсияларни ривожлантириш ва замонавий иқтисодиёт талабларига жавоб берадиган мослашувчан, адаптив меҳнат бозорини шакллантириш вазифаларини белгилаб берди. Меҳнат бозори ва касблар ХХИ асрнинг асосий ресурси бўлган инсон капитали сифатини белгилайди, деди СМТИ вакили.
Шу билан бирга, экологик мувозанатни таъминлаш, “яшил” энергетикани ривожлантириш ва сув ресурсларидан оқилона фойдаланиш муҳим йўналиш сифатида белгиланди. Барқарор ривожланишга ўтиш, қайта тикланувчи энергия манбаларини жорий этиш, энергия ва сув самарадорлигини ошириш ҳамда иқлим ўзгаришига мослашиш стратегик вазифалар сифатида кўрилмоқда. Экология ва “яшил” энергетика бугун миллий хавфсизлик ва барқарор ривожланиш омили ҳисобланади, дея ҳисоблайди Акрамжон Неъматов.
Президент Ўзбекистонда замонавий давлат бошқаруви ва адолатли суд-ҳуқуқ тизимини шакллантиришни ҳам муҳим вазифалар қаторига киритди.
Асосий эътибор давлат бошқарувининг самарадорлиги, очиқлиги ва ҳисобдорлигини ошириш, қонун устуворлигини мустаҳкамлаш, давлат хизматларини рақамлаштириш ва суд тизимини ислоҳ қилишга қаратилган. Эксперт таъкидлаганидек, самарали бошқарув ва адолатли суд ишончни, инвестицион жозибадорликни ва барқарор барқарорликни таъминлайди.
Умуман олганда, у қайд этганидек, ушбу устувор йўналишлар Ўзбекистоннинг миқдорий ривожланишдан сифатли модернизация моделига ўтаётганини, узоқ муддатли натижаларга йўналтирилган стратегияни акс эттиради.
Мазкур йўналишлардан келиб чиқиб, Ўзбекистоннинг хорижий ҳамкорлар билан ҳамкорлигидаги асосий устуворликлар тизими шаклланмоқда бўлиб, у ўзаро ҳамкорликни сифат жиҳатидан чуқурлаштиришга қаратилган.
Биринчи устувор йўналиш — технологик ва саноат ҳамкорлиги. Бу юқори қўшилган қийматга эга қўшма ишлаб чиқаришларни яратиш, илғор технологияларни локализация қилиш ҳамда қўшма илмий-тадқиқот ва тажриба-конструкторлик ишларини амалга оширишни назарда тутади. Стратегик мақсад — технологияларни оддий ўзлаштиришдан уларни биргаликда ишлаб чиқиш ва жорий этишга ўтиш.
Иккинчи устувор йўналиш — инсон капиталини ривожлантириш. У кадрларни тайёрлаш ва қайта тайёрлаш бўйича қўшма дастурлар, университетлар, тадқиқот марказлари ва бизнес ўртасида барқарор ҳамкорлик, шунингдек замонавий иқтисодиёт талаб қиладиган янги компетенсияларни шакллантиришни ўз ичига олади. Мақсад — ислоҳотлар барқарорлигини таъминлаш ва ишчи кучи сифатини ошириш.
Учинчи устувор йўналиш — “яшил” энергетика ва ресурс самарадорлиги. Асосий эътибор қайта тикланувчи энергия манбалари, сувни тежовчи технологиялар ва экологик ечимлар соҳасидаги қўшма лойиҳаларга қаратилади. Бу экологик хатарларни камайтириш ва иқтисодиётнинг узоқ муддатли барқарорлигини таъминлаш воситаси сифатида кўрилади.
Тўртинчи устувор йўналиш — инфратузилма ва кўп даражали боғлиқлик. Транспорт, логистика ва рақамли инфратузилмани ривожлантириш нафақат Ўзбекистоннинг минтақавий ва глобал занжирларга интеграциясини чуқурлаштиришга, балки мамлакат ҳудудлари ўртасидаги ички боғлиқликни мустаҳкамлаш, ҳудудий номутаносибликларни қисқартириш ҳамда бозорлар, хизматлар ва иқтисодий имкониятларга киришни кенгайтиришга қаратилган. Бу эса Ўзбекистоннинг ҳамкорлик ва транзит бўйича барқарор минтақавий марказ сифатидаги ролини кучайтиради.
Бешинчи устувор йўналиш — институционал ривожланиш ва давлат бошқаруви сифати. У самарали ва ҳалол давлат бошқаруви тамойилларини илгари суриш, адолатли ва мустақил суд-ҳуқуқ тизимини шакллантириш, давлат аппарати самарадорлиги ва профессионаллигини ошириш ҳамда давлат хизматларини рақамлаштириш соҳасида тажриба алмашишни ўз ичига олади. Бу чора-тадбирлар башорат қилинадиган институционал муҳитни яратади, инвесторлар ва ҳамкорлар ишончини мустаҳкамлайди ҳамда узоқ муддатли халқаро ҳамкорлик учун мустаҳкам пойдевор бўлиб хизмат қилади.
Хулоса қилиб, Акрамжон Неъматов Ўзбекистон хорижий ҳамкорлар билан ҳамкорликни стратегик деб билишини ва кенг кўламли, бироқ асосан миқдорий алоқалардан технологиялар, инсон капитали ва барқарор ўсишга йўналтирилган сифатли шерикликка ўтишни мақсад қилганини таъкидлади.