Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев раҳбарлигида олиб борилаётган фаол ва прагматик ташқи сиёсат бугунги кунда мамлакатимизнинг нафақат минтақада, балки жаҳон миқёсида нуфузи ва ўрнини мустаҳкамлаб, халқаро жараёнларга таъсирини оширмоқда.
Бу борада халқаро ва минтақавий ташкилотлар билан кўп томонлама ҳамкорлик, хусусан, Ўзбекистоннинг Шанхай ҳамкорлик ташкилоти фаолиятидаги иштироки алоҳида аҳамият касб этади.
2021-2022 йилларда ташкилотга раислик Ўзбекистонга ўтиши кейинги 6 йилда амалга оширилган жадал ва очиқ ташқи сиёсатимиз маҳсули, мантиқий давоми бўлди, дейиш мумкин.
Ўтган йили ШҲТнинг Душанбе саммитида давлатимиз раҳбари ташкилотга раисликнинг ШҲТ маконида тинчлик ва барқарорликни таъминлаш бўйича биргаликдаги саъй-ҳаракатларни фаоллаштириш, савдо-иқтисодий, инвестициявий ҳамкорлик ва саноат кооперациясини янада чуқурлаштириш, ўзаро транспорт-коммуникация алоқалари, камбағалликни қисқартириш бўйича ҳамкорликни кенгайтириш, озиқ-овқат хавфсизлигини таъминлаш, маданий-гуманитар соҳада, соғлиқни сақлаш ва иқлим ўзгаришига қарши курашда мавжуд салоҳиятдан кенг фойдаланиш сингари энг устувор йўналишларини белгилаб берди.
Ўзбекистон томонидан ШҲТга раислик даврида барча ҳамкорлик соҳаларида 80 дан ортиқ тадбир ўтказилди.
Кенг кўламда олиб борилган чора-тадбирлар самараси ўлароқ, бўлажак саммитда имзолаш учун 30 дан ортиқ ҳужжат тақдим этилиши режалаштирилган.
Шубҳасиз, Самарқанд саммитининг асосий мақсадларидан бири ШҲТ оиласини янада кенгайтириш масаласидир. Давлат раҳбарлари кенгаши доирасида ШҲТга аъзолик мақомини олиш учун Эрон Ислом Республикасининг мажбуриятлари тўғрисидаги меморандум имзоланиши кутиляпти.
Бу ўтган йили Эронни тўлақонли аъзо сифатида қабул қилиш тартибини бошлаш тўғрисидаги қарорни амалга оширишда муҳим босқич бўлади.
Бундан ташқари, ШҲТнинг кузатувчи ва мулоқот бўйича шерик давлатлари аъзолигини кенгайтириш тўғрисида қарор қабул қилинади.
Саммитда ШҲТ ва қатор халқаро ҳамда минтақавий ташкилотлар ўртасида ҳамкорлик алоқаларини ўрнатиш бўйича ҳужжатлар имзоланиши кўзда тутилган.
Яна бир қабул қилишга тайёрланаётган муҳим ҳужжат бу – Шанхай ҳамкорлик ташкилоти аъзо давлатлари ўртасида узоқ муддатли яхши қўшничилик, дўстлик ва ҳамкорлик тўғрисидаги Шартномани 2023-2027 йилларда амалга ошириш бўйича Кенг қамровли режадир.
Ушбу стратегик аҳамиятга эга ҳужжат Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ташаббуси билан ишлаб чиқилган ва ШҲТга аъзо барча давлатлар томонидан қўллаб-қувватланган.
Режа лойиҳаси ташкилот доирасида барча соҳалар бўйича амалга оширилаётган ҳамкорлик йўналишларини жалб қилган
ва ҳозирги кунда 120 га яқин тадбирларни ўз ичига олган. Айниқса, асосий урғу савдо-иқтисодий алоқаларни ривожлантиришга каратилган. Масалан, инвестициялар, энергетика, транспорт, логистика, саноат кооперацияси, ахборот ва телекоммуникациялар, қишлоқ хўжжалиги, божхона ва бошқа соҳалардаги шерикликни янада мустаҳкамлаш бўйича аниқ тадбирлар ва уларнинг бажарилишига масъул идоралар белгиланган.
Мазкур Шартномани ўз аҳамиятига кўра ШҲТ Хартияси билан солиштириш мумкин. Агар Хартия ташкилотнинг “руҳи”, унинг компаси бўлса, Шартнома ШҲТнинг “виждони” ва ҳар бир аъзо давлатнинг ўз ҳиссасини қўшиш мажбуриятидир.
Бу ҳужжат ташкилотга танланган йўлидан адашмаслик имкониятини берадиган “компас”нинг тўғри, ритмик ва барқарор ишлашини таъминлашга қаратилган.
Хартия ва Шартнома моҳиятидан ШҲТнинг асосий сиёсий ва ҳуқуқий ришталари бўлиб, унинг фалсафаси ва қиёфасини узоқ муддатга, ташкилот мавжуд бўлган бутун даврга белгилаб беради.
Шартноманинг асосий хусусиятлари, авваламбор, ҳужжатнинг ҳар бир қоидаси барча аъзо давлатларнинг миллий манфаатларига, шунингдек, ШҲТнинг кенг ҳудудида узоқ муддатли ҳамкорликда ривожлантириш мақсадларига жавоб беради.
Миллий ва умумий манфаатларнинг уйғунлиги, уларнинг синергияси Шартномани барқарор қилади, унинг ҳар бир иштирокчиси манфаати учун хизмат қилади.
Демак, имзолашгатақдимэтилишикўздатутилган кенгқамровли режа ваундакўрсатилгананиқтадбирларШҲТгааъзобарчадавлатларва, биринчинавбатда, Ўзбекистонманфаатларигахизматкилади.
ШҲТ – дунёдагиэнгйирикминтақавийташкилот
ШҲТгааъзодавлатларнингумумиймайдони 34 миллион км², яъниЕвроосиёқитъасининг 60 фоизиниташкилэтади. Аъзодавлатларнуфуси 3 миллиардгаяқинёки ер юзиаҳолисинингқарийбярмигатенг. ШҲТ мамлакатларижаҳониқтисодиётининг 20 фоизиниқоплайди.
Эроннингташкилотгатўлақонлиаъзоэтибқабулқилинишиорқали ШҲТ стратегикмуҳимминтақаҳисобланганЯқинШарққаэшикочади.
Ташкилотмуваффақиятинингкалитикўпқирралиҳамкорликваочиқликбиланбоғлиқэканибарчагааён. Шу боисҳамтузилмаочиқмулоқот, минтақаларарокенгшерикликучунмосвақулаймайдонсифатиданамоёнбўлмоқда.
Ўзбекистон – Шанхай ҳамкорликташкилотиасосчилариданбири
Ўзбекистон ШҲТ доирасидаўзароманфаатлиҳамкорликниривожлантиришнингкелгусистратегиясинибелгилашда доимо етакчиларсафидаэътирофэтилади.
БизШҲТга терроризм, экстремизм, сепаратизм, гиёҳвандлик, трансмиллийуюшганжиноятчиликкақаршикурашиш, шунингдек, кўптомонламаўзароманфаатлисавдо-иқтисодий, транспорт вамаданий-гуманитарсоҳалардагишерикликниривожлантиришвоситасисифатидақараймиз.
Мамлакатимизаввалҳамташкилотгауч марта раисликқилган. Ўзбекистонташаббусибилан 2004 йилТошкентда ШҲТ Минтақавийаксилтеррортузилмаситаъсисэтилди, Хавфсизликкенгашларикотибларийиғилишлариформатижорийэтилди, ШҲТдакузатувчимақоминиберишмеханизмиишгатуширилди.
2010 йилпойтахтимиздаўтганаъзодавлатларраҳбарларикенгашийиғилишидаташкилотнингИштартибиқоидаларива Янги аъзоларниқабулқилиштартибитўғрисидаги низом қабулқилинди.
Шанхай ҳамкорликташкилотининг 2016 йилдагиТошкентсаммитинингасосийнатижалариданбириШҲТгааъзодавлатмақоминиолишмақсадидаҲиндистонваПокистонмажбуриятларитўғрисидамеморандумларимзоланишидир. Буташкилотсалоҳиятиникўтаришгавахалқаромайдондагиролиниянадаоширишгахизматқилди.
2017 йилданреспубликамиз ШҲТ доирасидагиҳамкорликниянадаривожлантиришташаббускоригаайланди.
ЎзбекистонПрезидентитомониданбешйилмобайнида ШҲТ саммитларидасиёсий, савдо-иқтисодий, транспорт-логистика, инновация вабошқасоҳаларбўйичаҳамкорликсамарадорлигиниоширишгадоир 54 та ташаббусилгарисурилди. Шулардан 37 тасиҳаётгататбиқэтилганбўлса, қолган 17 тасиамалгаоширилишжараёнида.
Душанбе саммитидаўзбектомониилгарисурганбирқаторташаббуслар – ШҲТнинг “Яшилкамар” дастури, Халқароахборотхавфсизлигинитаъминлашмасалаларибўйичадавлатларўртасидагиўзароҳамкорликрежаси, ШҲТ Иқтисодийфорумиконцепцияси, шунингдек, ШҲТнинг Туризм вамаданийпойтахтитўғрисидаги низом қабулқилинди.
Таҳлилнатижаларигакўра, ЎзбекистонамалгаошаётганташаббусларбўйичаШҲТдаетакчиўринниэгаллабтурибди. Ўтганйиллардаўзбектомони, асосан, хавфсизликсоҳасидафаолликкўрсатганбўлса, эндиликдаумумийсалоҳиятнииқтисодиёт, транспорт ва логистика, инновационварақамлиривожланиш, маданийвахалқдипломатиясикабийўналишларорқаликўтаришзарурлигигаэътиборқаратмоқда.
Президентимизташаббусибилан ШҲТ маконидаамалгаоширилаётган стратегия конструктивлик, прагматизм ваташаббускорликкабимуҳимтамойилларгаасосланган.
Ўзбекистонташқисиёсатинингустунлиги ШҲТ доирасидаТошкентилгарисурганташаббуслар, айниқса, ҳудуднибарқарорривожлантиришгақаратилганвазифаларҳақидагапкетганда, аъзомамлакатлармиллийманфаатигаҳамтўлажавобберишидаўзифодасинитопади. Шу боисмазкурташаббусларШҲТгааъзобарчадавлатлартомониданкенгқўллаб-қувватланмоқда.
СамарқандсаммитиолдиданмамлакатимизраислигидаолибборилганишларТашкилотфаолиятинианиқвасамарали, янгивасалмоқлилойиҳаларбиланбойитди. Демак, Ўзбекистонянабирмураккабсиёсийсиновданшарафбиланўтди, дебайтаоламиз.
ЎзбекистоннингШҲТгараислиги 15-16 сентябрь кунлариСамарқандшаҳридабўлибўтадигансаммитдасарҳисобқилинади.
Ишончимизкомилки, анжуманйириксиёсийва дипломатик форумгаайланадиваташкилотнингкейингиэволюциясийўлидагимуҳимқадамсифатидатарихгамуҳрланади.
Анвар НАСИРОВ,
МарказийОсиёхалқароинститутидиректори.